توجه تقسیم شده یکی از انواع توجه و تمرکز است که فرد باید در یک لحظه بتواند بیش از یک فعالیت را بطور همزمان انجام بدهد. این نوع از توجه و تمرکز در بسیاری از فعالیتهای زندگی روزمره کارآیی دارد. فردی که در حال دوچرخه سواری است همزمان از بطری آب، آب می نوشد ویا فردی که در حال رانندگی است همزمان با تلفن حرف می زند و یا آب می خورد.
متخصصان گفتار درمانی و کاردرمانی تبریز یاشام آماده ارایه خدمات، ارزیابیها و مشاورات رایگان برای شما هستند برای دریافت مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید.
توجه چیست؟ و چگونه میتوان آنرا تقویت نمود؟
توجه یکی از مهارتهای پیش کلامی است که برای رشد گفتار و زبان ضروری است.
منظور از توجه چیست و چگونه ارتقاء می‌یابد؟
کودکان معمولاً توجه کمی دارند. بهبود توجه یعنی اینکه کودک قادر باشد برای انجام یک فعالیت توجه و تمرکز کند. افزایش میزان توجه در تمام زمینه‌های یادگیری تأثیر بسزایی دارد.
توجه بالا به کودک کمک می‌کند تا زبان را بهتر و راحت‌تر درک کرده و بیاموزد. با رشد و نمو بیشتر سطح توجه کودکان افزایش می‌یابد. مثلاً یک کودک یک ساله به راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شود. ولی کودک دو ساله سالم می‌داند چگونه باز کند و در برابر مداخله بزرگسالان مقاومت کند.
در سه سالگی، کودکان در بازیهای خود انعطاف بیشتری نشان می‌دهند و می‌توانند به دستورالعمل بزرگسالان توجه کنند. برخی کودکان برای گذار از سطوح توجه نیاز به کمک دادند.
این مهارت را چگونه میتوان بهبود بخشید؟
حذف عوامل حواس پرت کن می‌تواند مفید باشد. اسباب‌بازی‌ها و وسایل مورد علاقه کودک خود را بکار بگیرید. بازی با یک وسیله مشخص ولی به روشهای مختلف به افزایش میزان توجه کمک می‌کند.
سورپرایز و نوآوری در بازیها اشتیاق و لذت کودک را افزایش می‌دهد مثلاً پنهان کردن یا لفاف کردن اشیاء با کاغذهای رنگی، مهمتر از همه اینکه از تمایل و علاقه کودکان پیروی کنید. این کار خیلی ساده است و کافیست که شما کنار کودکتان بازی کنید و به آنچه او انجام می‌دهد، علاقه نشان دهید و نظر بدهید.
با افزایش میزان توجه کودک، تشویق به تماس چشمی و مهلت دادن برای پاسخ به پیشنهادهای شما بسیار مفید خواهد بود.
بادکنک
بادکنکها را باد کرده و به هوا بیاندازید تا هوای داخلشان خالی شود. هوای خروجی از بادکنکها را حس کنید. با بادکنک صدا درآورید. آنها را بیاندازید و بگیرید. روی آنها صورت بکشید. روی آنها تصاویری را بچسبانید. آنها را نصفه فوت کرده سپس با آب رنگی پر کرده بگذارید یخ بزنند. آنها را بترکانید.
بشکه‌ها یا استوانه‌های ته بسته
از آنها برای شمارش و تطبیق رنگها استفاده کنید. به شیوه‌های مختلف برج بسازید. روی همدیگر غلت دهید. اشیائی را داخلشان پنهان کرده و بازی حافظه انجام دهید. شیرینهای رنگی را جدا کرده داخل آنها بریزید.
در حمام با آنها بازی کنید و پر از آب کنید یا روی آب شناور سازید. به کمک آنها خانه‌های ماسه‌ای بسازید. آنها را بشوئید. آنها را در گوشه و کنار اتاق پنهان کنید.
مهره‌های رنگی، دگمه، قرقره، نخ
دستبند، گردن‌بند یا مار درست کنید. آنها را بر اساس رنگ، شکل و سایز دسته‌بندی کنید. آنها را داخل ظرفی بریزید و تکان دهید. الگو بسازید مثل آبی، قرمز، آبی، قرمز برج بسازید. آنها را در جیب خودتان پنهان کنید.
جعبه لامسه
شیء جالبی را در جعبه‌ها قرار دهید و در آن را به آرامی باز کنید. اجازه دهید کودکتان دستش را به داخل جعبه برده و آن را لمس کند. سپس آن را بیرون آورده و با آن بازی کنید. اشیاء جالب زیر پیشنهاد می‌شوند. یک پاپت به آن نوشیدنی بدهید. آن را بوس کنید. سرش کلاه بگذارید. آنرا تکان دهید.
سیب آنرا نصف کرده یا ریز ریز کنید. دانه‌هایش را بشمارید. پوست آنرا ببرید. کیک سیب درست کنید.
خمیر بازی آنرا لوله کنید و اشکال مختلفی با کمک یک کارد در بیاورید. توپ یا سوسیس بسازید. مدلهای مختلفی بسازید مثل: گربه، مارکیک تولد با شمع، آدم برفی، لانه پرنده با تخمهای آن دستبند، حلقه، ساعت
کیسه لوبیا آنرا پرت کرده و بگیرید. آنرا حرکت دهید، تکان دهید. آنرا روی سرتان طوری نگهدارید که نیفتد. داخل جعبه یا سبد بیاندازید.
پازل تمام قطعات را برداشته مجدداً بچسبانید. زمانیکه این کار را انجام می‌دهید راجع به قطعات صحبت کنید و کلمات و اشارات مربوطه را به او یاد بدهید. یک قطعه را پنهان کنید و بپرسید کدام قطعه بوده؟ یا آنرا در دستتان پنهان کنید و بخواهید حدس بزند که در داخل کدام دستتان است؟ قطعات پازل را با اشیاء واقعی تطبیق دهید. دور آنها خط بکشید تصویرشان را روی کاغذ واقعی در بیاورید.
آجر پلاستیکی برج یا دیوار بسازید و بعد بزنید تا بریزند. آجرها را پشت سرهم بچسبانید و روی میز پشت سرهم هل بدهید. آنها را بهم بچسبانید. آجرهایی از رنگها و اشکال مختلف در گوشه و کنار اتاق پنهان کنید. آنها را از نظر شکل و رنگ تطبیق داده و دسته‌بندی کنید. با آنها شکل حیوانات ساده‌ای را بسازید مثل گربه یا زرافه. با آنها مربع یا مستطیل بسازید. الگو بسازید: بزرگ ـ کوچک ـ بزرگ – کوچک.
جعبه هوش با مهره‌ها به شیوه غیر رسمی بازی کنید تا به بازی شباهت بیشتری پیدا کند. مثلاً یکی را پشت خود یا داخل یکی از دستانتان پنهان کنید. یکی را پشت‌سر خود بگذارید. یکی را در جیب، آستین یا جوراب خود بگذارید. یکی را بیندازید و بگیرید. شکل آنها را روی کاغذ در آورده و رنگ بزنید. با آنها برج بسازید.
کتاب و ترانه‌ها و و درمان بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز
کتابهای سه بعدی، کتاب موزیکال و سایر انواع کتب برای کودکان جذاب هستند و توجه آنها را جلب می‌کنند. خواندن اشعار و ترانه‌ها بطور پی‌درپی در دفعات زیاد به کودک کمک می‌کند تا منتظر مورد بعدی باشند.
استفاده از پوشش یا گریم مربوط به هر شعر خیلی جالب‌تر می‌شود. برای بعضی از اشیاء میتوان از پاپت یا خمیربازی استفاده کرد. مثلاً ” یک گنجشک برای گنجشک اشی مشی”.
ترسیم اشکال و درمان بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز
کشیدن اشکال مربوط به اشعار، داستانها یا اسباب بازیهای آشنا برای کودک جالب توجه است. می‌توانید همراه با خواندن شعر تصاویر آن را بکشید و رنگ‌آمیزی کنید. تصاویری از خانه، اتوبوس، ماشین یا تراکتور بکشید در حالیکه کودک شما از پنجره به آنها نگاه می‌کند. تصاویر ساده‌ای از گل، خورشید، ستاره و ……… بکشید که چهره حیوان یا انسان دارند.
توجه و تمرکز:
توجه ، قدرت توجه کافی برای انجام کاری است. به عبارت دیگر جایدهی محرک در مغز است و یا دریافت ویژگی های اساسی محرک میباشد. در واقع توجه قدرت و توانایی فرد در متمرکز شدن بر محرک خاص است.
با داشتن توجه کافی میتوانیم اثر سایر محرک ها را محدود کنیم. یادگیری و همچنین در اکثر موارد انجام فعالیت های گوناگون نیازمند توجه و تمرکز است. معمولاً کودکان توجه پایینی دارند.
بهبود توجه یعنی اینکه کودک قادر باشد برای انجام یک فعالیت از آن کند. افزایش میزان توجه در تمام زمینه‌های یادگیری تأثیر بسزایی دارد. توجه بالا به کودک کمک می‌کند تا زبان را بهتر و راحت‌تر درک کرده و بیاموزد. با رشد و نمو بیشتر سطح توجه کودکان افزایش می‌یابد.
مثلاً یک کودک یک ساله به راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شود. کودک دو ساله سالم می‌داند چگونه باز کند و در برابر مداخله بزرگسالان مقاومت کند. سه سالگی، کودکان در بازیهای خود انعطاف بیشتری نشان می‌دهند و می‌توانند به دستورالعمل بزرگسالان توجه کنند. برخی کودکان برای گذار از سطوح توجه نیاز به کمک دادند.
مقیاس رشدی توجه و تمرکز در درمان بیش فعالی
برای اینکه ما بتوانیم در مورد وضعیت توجه و تمرکز کودک قضاوت نماییم باید مقیاس رشدی توجه و تمرکز را بدانیم. یکی از بهترین مقیاس رشدی توجه و تمرکز، مقیاس رشدی توجه و تمرکز رینل می باشد. مقیاس رشدی توجه و تمرکز رینل، توجه و تمرکز را براساس تواناییهای سنی کودکان تقسیم بندی می نماید.
سطح اول:صفر تا ۱سال
حواس کودک جمع می شود ولی با هر محرکی حواسش پرت می شود.
زبان توجه را مختل می کند.
سطح دوم:۱ سال تا ۲سال
کودک به فعالیت انتخابی خود می پردازد اما در برار مداخله نمی توانند مقاومت نمایند مخصوصا اگر کلامی باشد
توجه یک کاناله است.
سطح سوم:۲سال تا ۳ سال
کودک فعالیتی را که بزرگسال انتخاب می کند را انجام می دهد ولی در کنترل توجه مشکل دارد.
توجه هنوز یک کاناله است.
کودک بازی را رها می کند و به طرف بزرگسال بر می گردد و ابتدا گوش می کند و سپس به فعالیت خود با کمک بزرگسال بر می گردد.
سطح چهارم: ۳سال تا۴سال:
توجه تک کاناله است اما به راحتی کنترل می شود.
کلام بزرگسال به فعالیت کودک کمک می کند.
به تناوب توجه بین فعالیت و بزرگسال تغییر می کند.
سطح پنجم:۴سال تا ۵سال
توجه برای مدت زمان کوتاهی یکپارچه می شود.
دامنه توجه کوتاه است.
بچه ها در بدو ورود به مدرسه در این مرحله هستند.
بدون آنکه کودک فعالیتش را قطع کند و به گوینده نگاه کند گوش می کند.
زبان کودک بیرونی است.
سطح ششم:۵ سال تا ۶ سال
توجه یکپارچه، بخوبی کنترل می شود و ثابت می ماند.
بچه های بزرگتر صاحب این توانایی هستند.زبان کودک درونی است.
توجه تقسیم شده
توانایی توجه تقسیم شده سبب می شود که فرد بتواند توجه خود را بین دو یا چند محرک و فعالیت تقسیم نماید. این نوع از توجه نسبت به توجه انتخابی که در آن واحد فرد باید به یک محرک توجه و دقت نماید به سطوح بالاتری از توجه نیاز دارد.
مهارت و کارآیی بالا در توجه و تمرکز اهمیت فراوانی در زندگی روزمره افراد دارد مثلا برای رانندگی ایمن و سالم باید همزمان به جاده، وسیله نقلیه، علایم راهنمایی و رانندگی و موارد دیگر دقت نماییم. یا وقتی به یک سخنرانی گوش می کنیم باید همزمان به سخنران، افراد حاضر، پاورپوینت و غیره توجه نماییم.
برخی ازمشاغل و کارها برای انجام فعالیتهای خود به مهارت بالایی در توجه تقسیم شده نیاز دارند. مثلا اساتید دانشگاه، معلمان، و جراحان باید در حین کار به چندین محرک و فعالیت همزمان باید توجه نمایند.
این نوع از توجه و تمرکز یعنی توجه تقسیم شده با تکرا و تمرین و انجام مکرر برخی فعالیتها تقویت شده و بهتر می شود و یک مهارت قابل یادگیری است.
عوامل موثر بر توجه:
در سنین خردسالی توجه تقسیم شده در حال رشد و تکامل است و هنوز کامل نشده است. در طول سالها و کاربرد متوالی آن فرد یاد می گیرد که چگونه توجه خود را بین چندین محرک و فعالیت مختلف تقسیم نماید و کارهای خود را به صورت مناسب و درستی انجام بدهد.
توجه تقسیم شده با سطح هوشیاری افراد ارتباط مستقیمی دارد و هرچه سطح هوشیاری افراد بالاتر باشد معمولا توجه تقسیم شده بهتر انجام می گیرد. اضطراب و استرس تاثیر منفی بر توجه تقسیم شده دارد و افزایش آنها سبب کاهش توانایی توجه و تمرکز تقسیم شده می گردد.
اختلالات دارای نقص در توجه تقسیم شده:
اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی ADHD ، اختلال بیش‌فعالی کم‌توجهی ADD ، اختلالات یادگیری ، اختلالات روانی
راههای تقویت توجه تقسیم شده
یکی از راههای افزایش توجه تکرار و تمرین مداوم است. برای افزایش توانایی توجه تقسیم شده می توانیم مهارتها و فعالیتها را به مراحل کوچکتر تفسیم بندی نماییم این کار باعث افزایش توانایی در توجه تقسیم شده می گردد.
خود آموزی وشناسایی عوامل ایجاد کننده نقص در توجه تقسیم شده می تواند به بهبود توجه تقسیم شده فرد گردد. استراجتهای منظم و مکرر می تواند سبب کاهش خستگی و بهبود عملکرد در توجه تقسیم شده گردد.
با استفاده از تمرینات ذهنی می توانیم مهارت توجه تقسیم شده فرد را بهبود دهیم بازیهایی مانند بازیهای فکری، شطرنج، پازل به مغز یاد آموزش می دهد که بتواند بطور همزمان روی چندین فعالیت و کار تمرکز نماید.
فعالیتهای بدنی به دلیل بهبود گردش خون باعث افزایش هوشیاری و بهبود توجه و تمرکز و تقویت توجه تقسیم شده می گردد. مغز خسته به طور موثری نمی تواند روی چند تکلیف و فعالیت همزمان تمرکز نماید بنابراین استراحت کافی برای تقویت توجه تقسیم شده بسیار ضروری است.
عواملی که باعث پرت شدن حواس می گردد سبب کاهش توجه و تمرکز و توجه تقسیم شده می گردد بنابراین محیط باید طوری طراحی شود که عوامل حواس پرتی در محیط کاهش یابد این کار باعث تقویت توجه و تمرکز و افزایش توانایی توجه تقسیم شده فرد می گردد.
فعالیتهای افزاینده و توقویت کننده توجه تقسیم شده:
بازیهای فکری مانند دوز، شطرنج و حل پازل، تمرینات حافظه مانند بازیهای حافظه کلامی یا تصویری ، فعالیتهای چند وظیفه‌ای مانند گوش دادن به موسیقی در حین مطالعه یا انجام چند کار در خانه، فعالیتهای بدنی مانند دویدن.
شنا یا یوگا
تمرینات منظم سبب افزایش توانایی فرد در توجه می گردد و این تقویت روی مهارتهای مورد نیاز در زندگی روزمره تاثیر مستقیم . مثبت می گذارد. در ادامه تمرینات اضافی برای بهبود توجه تقسیم شده آورده شده است.
شمارش معکوس و تنفس عمیق باعث افزایش تمرکز روی کار و کاهش حواس پرتی می گردد می توانید از این تکنیکها استفاده موثری برای درمان نمایید. استراحت بین انجام کارها باعث افزایش تمرکز و تقویت توجه تقسیم شده می گردد بنابراین بین فعالیتهای خود استراحت هرچند کوتاه بکنید.
با انجام تمرینات منظم می توانید توانایی خود در توجه تقسیم شده را تقویت نمایید. بنابراین برای افزایش توانایی خود در این توانایی بصورت منظم کار کنید و به خودتان فرصت دهید.
بازیهای خانگی برای تقویت توجه تفسیم شده
در ادامه مقاله بازیهای سرگرم کننده قابل اجرا در منزل را برای شما آورده ایم که شما با اجرای آن می توانید مهارتهای توجه و تمرکز تقسیم شده را افزایش دهید
برای بهبود مهارتهای حل مسئله و تقویت توجه می توانید از بازیهای فکری مانند بازیهای کارتی، بازیهای رو میزی و پازل استفاده نمایید. بازیهایی که همراه با حرکت هستند مانند پریدن و رقصیدن توانایی توجه و تمرکز و توجه تقسیم شده شما را بهبود دهند.
موسیقی درمانی و بازیهایی موسیقیایی مانند نواختن ساز، رقصیدن و آوازخواندن می تواند توجه تقسیم شده و مهارتهای توجهی شنیداری را بهبود دهند.
بازیهای خاص برای بهبود مهارتهای توجه تقسیم شده
بازی “گوش کن و حرکت کن”
شما دستورات شنیداری را به کودک ارایه می دهید و او باید دستورات شما را با گوش کردن دقیق اجرا نماید. مانند دستت را بالا ببر، به سمت چپ بپیچ، یک قدم به جلو بردار و دستورات مشابه دیگر.
بازی “پازل”
هماهنگی دست و چشم، توجه و مهارتهای حل مسئله با استفاده از پازلها و بازی با پازل بهبود می یابند. می توانید از پازلهای متناسب با سن کودک برای تقویت مهارتهای حل مسئله، هماهنگی دست و چشم و تقویت توجه تقسیم شده استفاده نمایید.
بازی با توپ
با استفاده از توپهای مختلف که وزن، اندازه، بافت متلف دارند با کودک خود بازی کنیدتا مهارتهای توجه، هماهنگی دست و چشم و مهارتهای حرکتی خود را بهبود دهید. برای اینکار می توانید از توپ پلاستیکی، فومی، توپ بسکتبال، فوتبال، تنیس و غیره استفاده نمایید.
بازی با موسیقی
مهارتهای شنیداری، توجه شنیداری، هماهنگی های حرکتی شنیداری با بازیهای موسیقی تقویت میگردد. از موسیقیهای کلاسیک، پاپ و کودکان برای اینکار استفاده کنید.
برای اینکه بازیها بیشترین تاثیر را در تقویت توجه و تمرکز و توجه داشته باشد باید به سن و تواناییهای کودک دقت کنیم و بازیها را بطور منظم اجرا نماییم تا بیشترین تاثیر را روی توجه تقسیم شده داشته باشیم.
نکات مهم در انجام بازیهایی تقویت کننده توجه تقسیم شده
در انجام بازیهای تقویت کننده توجه برای کودکان خردسال بازیها را طوری طراحی کنید که حداکثر در 10 الی 15 دقیقه قابلیت انجام داشته باشد چون کودکان نمی توانند توجه خود را به مدت طولانی یکپارچه نگه دارند.
برای حفط انگیزه بازی کودکان، بازیها را کوتاه و سرگرم کننده نگه دارید زیرا اگر کودکان از بازی لذت نبرند همکاری نخواهند کرد و توجه تقسیم شده آنها تقویت نخواهد شد.
برای حفظ و تقویت انگیزه کودکان از تشویق و تحسین استفاده نمایید اینکار باعث ایجاد احساس موفقیت در کودک شده و انگیزه اش را برای ادامه کار افزایش خواهد داد.