زبان و بازی از مهارتهای پیش کلامی مهم است. بازی برای رشد زبان و تفکر جسمی ضروریست. در طی انجام بازیهای گوناگون، فرصتهای متعدد برای رشد زبان فراهم می‌آید. بنابرابن ارتباط زبان و بازی برای رشد کودک مهم است
زبان و بازی با بازی اکتشافی:
کودکان در حین بازی کشف می‌کنند که با اسباب بازیها و وسایل و اشیاء اطراف می‌توانند کارهای متفاوتی انجام دهند برای مثال وقتی یک جغجغه را تکان می‌دهند، صدا تولید میشود و به همین ترتیب وقتی صدا تولید میشود، آنها ساکت می‌شوند و توجهشان بالاتر می‌رود. مهیا کردن وسایل خانگی متعدد و اسباب بازیها، امکان اکتشاف و یادگیری اشکال ، اصوات، رنگها و جنس را برای کودک میسر می‌سازد.
در مراحل اولیه، کودکان با تکان دادن، بهم کوبیدن، انداختن، نگاه کردن و گذاشتن اجسام داخل دهانشان یاد می‌گیرند با کشف تشابهات و تفاوتها بین اجسام، آنها یاد می‌گیرند که اشیاء نامهای مختلفی دارند. این مرحله ممکن است درست قبل از بیان واژگان توسط کودک باشد. ولی اکتشاف اسباب بازیها و اشیاء تجربه‌ایست ضروری برای درک زبان در مرحله بعدی، اکتشافات اشیاء و وسایل برای رشد درک خواندن واژگان پیچیده‌تر مفید واقع میشود.
زبان و بازی در بازی فیزیکی:
بازیهای فیزیکی و جست‌وخیز، درک حرکت در فضا را برای کودکان مسیر می‌سازد. همچنین او را قادر به درک معنای افعال (بینداز، شوت کن، برو، بپر و……) و حروف اضافه (به ترتیب سختی: بالا، پائین، روی، در، زیر، با، بین، پشت، جلو …….) می‌سازد.
زبان و بازی در تجربیات روزمره:
تجربه شرایط گوناگون یادگیری کودک را افزایش می‌دهد. تجربیات واقعی و فعالیتهای روزمره برای رشد و بازی تجسمی کودکان مهم است.
زبان و بازی در بازی سمبلیک:
تمام واژگان (گفتاری یا اشاره) سمبلند. کودکان قبل از اینکه بتوانند زبان را بفهمند بایستی قادر به درک موارد سمبلیک باشند. در مراحل ابتدایی بازی سمبلیک، تظاهر به نوازش عروسک (تخیلی) یا نوشیدن از یک فنجان تخیلی کافیست. مراحل بعدی بازی سمبلیک فرصتهایی را برای رشد خزانه واژگانی پیچیده‌تر میسر می‌سازد.
بازی گروهی و زبان و بازی:
یادگیری بازیهای گروهی یک عنصر اساسی در ارتباط اولیه می‌باشد. کودکان زبان و مهارتهای اجتماعی را از همدیگر می‌آموزند و در طی بازی ایده‌های تخیلی به ذهنشان خطور می‌کند.
زبان و بازی در تخیل و نقش بازی کردن:
هنگام بازی یک نقش ، کودکان دنیای واقعی را از منظرگاه خویش می بینند و همچنین زبان و ارتباط را تجربه می‌کنند. کودکانی که در رشد گفتار و زبان خود دچار تأخیر هستند، نیاز به فعالیتهای متناسب با سن و علاقه خود دارند. آنها می‌توانند بازیهای تخیلی انجام دهند، ولی برای برقراری ارتباط و ابراز ایده‌های خود از طریق گفتار یا زبان اشاره، نیازمند کمک می‌باشند.
زبان و بازی در بازی آزاد:
بسیار مهم است که کودکان بتوانند به شیوه‌های خود بازی کنند و «با خود حرف بزنند» این کار فرصت تجربه زبانی و صداها را فراهم می‌سازد. کودکان خردسال تر ممکن است با خود غان و غون کنند و از شنیدن صداهایی که خودشان ایجا می کنند، لذت ببرند. این بازی با اصوات در راستای برقراری ارتباط نیست، اما به کودک کمک می‌کند که الگوهای صوتی را در مغز خود شکل دهند.
زبان و بازی در بازی اکتشافی
استفاده از حواس: فرصتی فراهم کنید تا کودکتان با وسایل مختلف بازی کند. مجموعه‌ای از وسایل بی‌خطر خانگی و اشیاء معمول که مورد توجه کودکتان است، مانند وسایل زیر، آماده کنید.
قاشقهای چوبی، پشم یا پنبه، سلفون، زنگوله، روبان، مسواک بچه، بشقابهای پلاستیکی/ کاغذی، بطریهای پلاستیکی، روزنامه، دسته کلید، ظروف خالی، لوله‌های دستمال توالت، جعبه بیسکوئت، در شیشه مربا، کاغذ براق، قرقره و نخ، شلوارهای کهنه، وسایل قراضه
جعبه‌ای را مخصوص نگهداری وسایل خانگی بی‌خطر کنار بگذارید و محتویات آن را تقریباً هر روز عوض کنید تا برای کودکتان همچنان جالب توجه باشد. اشیاء را داخل جعبه‌های رنگی یا کیسه‌هایی بگذارید و هر بار یکی را بیرون آورده و بررسی کنید.
کاغذ را مچاله کرده یا یاره کنید تا صدا بدهد. اشیاء را بهم بکوبید تا صدا بدهد و داخل تنگ در بسته قرار دهید یا درآورید.اشیاء را زیر یک روسری پنهان کنید و بچه‌تان را تشویق کنید تا آن وسیله را بیرون کنید. شلوارهای کهنه را بدوزید و داخل آن را با پشم پرکنید. روبانها را به لوله‌های دستمال توالت بسته آنها را تکان دهید. اشیاء کوچک را داخل لوله پنهان کنید. قاشقهای چوبی را رنگ زده و بر روی آنها صورت آدمک بکشید.
زبان و بازی با بازی فیزیکی:
بسیاری از اعمال و واژگان را در بازیهای زیر می‌توان به کودک آموزش داد.
زبان و بازی با توپ بازی
توپ را بیانداز، شوت کن (بالا، پائین، آرام، محکم)، توپ را داخل سبد بیانداز، با راکت تنیس بزن به توپ، توپ را قل بده بره زیر میز، شوتش کن بره زیر صندلی، توپ را بیانداز اونطرف دیوار و از توی تونل رویش کن (عبور بره)
زبان و بازی با جعبه:
برو توی جعبه یا جعبه خانه‌ای بسازید و بگوئید، از جعبه بیا بیرون، وسایل را بنداز توی جعبه، از توی تونل بگذر (جعبه را مثل تونل بسیازید)، از روی جعبه کوچک بپر دور جعبه بچرخ
زبان و بازی با قایم باشک
پشت در، زیر میز، توی رختخواب قایم شو. اینو (یک شیء) توی جعبه، پشت پرده، روی کمد و ……. قایم کن.
تجربیات روزمره و زبان و بازی:
کارهای روزمره ممکن است برای کودکان بازی به نظر آید، سعی کنید کودکتان را در کارهای روزمره درگیر کنید هر چند ممکن است کارتان کمی دیرتر به اتمام برسد، اما این تجربه‌ها برای کودکتان بسیار مفید خواهد بود.
زبان و بازی با کمک کردن در شستشو:
کودکان می‌توانند در جمع کردن لباسهای کثیف، جمع کردن ملفحه‌های تختخواب، پُر و خالی کردن ماشین رختشویی، زدن گیره هنگامی که شما رخت را روی بند پهن می‌کنید. گذاشتن رختهای خشک شده داخل سبد، جدا کردن لباسها و گذاشتن داخل کمد، به شما کمک کنند.
زبان و بازی با کمک در آشپزی
اضافه کردن سس، فلفل یا نمک بر روی پیتزا یا غذاهای دیگر، درست کردن سالاد میوه، ژله یا ساندویج، له کردن سیب‌زمینی، کندن پوست نخود، جدا کردن پوست تخم مرغ آب پز، بریدن پنیر، را می توانید به فرزندتان بسپارید.
ممکن است او دوست داشته باشد که قابلمه و قاشق و ظروف دیگر در اختیار داشته باشد تا وقتی شما شام آماده می‌کنید او هم بصورت خیالی آشپزی کند و بعد آنها را بشوید اگر از خیس شدن کف آشپزخانه ناراحت نمی‌شوید به او وسایل دلخواهش را بدهید!
زبان و بازی با خرید
وقتی برای خرید به سوپر مارکت می‌روید اجازه دهید فرزندتان چیزهایی جزئی مثل روزنامه یا چیپس بخرد. برای خرید کردن به او کمک کنید و در منزل قبل از خرید تصویر آنچه را که باید بخرید نشانش دهید.
در سوپر مارکت بچه‌ها می‌توانند در برداشتن بعضی مواد و لوازم و گذاشتن آن در چرخ‌دستی و خالی کردن آن، گذاشتن وسایل داخل پلاستیک و بعداً خالی کردن آن و بالاخره گذاشتن وسایل خریداری شده در مکانهای مناسب به شما کمک کنند. بهتر است لیستی از وسایل موردنیاز همراه با عکسهای آنها تهیه کنید تا او بداند بایستی دنبال چه چیزی بگردد.
زبان و بازی در فعالیتهای بیرون از منزل:
کودکان از کمک کردن در موارد زیر لذت می‌برند: شستن اسباب بازیها کاشتن دانه و گل، شستن پوتینهایشان آبیاری کردن باغچه، جارو زدن برگها جمع‌آوری کردن و ریختن شیشه و کاغذ در سطل مربوطه و پست کردن نامه
زبان و بازی با سفر با اتوبوس:
این تجربه خوبی برای بچه‌هاست. قبلاً به فرزندتان بگویید که چه می‌خواهید بکنید. بلیط اتوبوس را به بچه‌تان بدهید تا او بپردازد و یک بلیط هم بعد از تمام سفر بر روی دفترچه او در کنار عکس یک اتوبوس بچسبانید.
زبان و بازی با سررسید:
داشتن یک یادداشت برای کارها و تجارب روزانه، برای تقویت زبان کودک شما بسیار مفید خواهد بود. تصویر یکی از کارهایی که باید انجام دهید، بکشید و زیر آن یک جمله کوتاه بنویسید. لازم نیست نقاشی شما عالی می‌باشد برای بچه‌ها فقط یک طرح کلی کافیست. این نوع یادداشت بعداً در یادآوری و صحبت کردن راجع به کارهای گذشته بسیار مفید است.
زبان و بازی با آلبوم عکس
کودکانی که تأخیر در رشد زبان و گفتار دارند ممکن است نفهمند که با ماشین به کجا می‌روند یا وقتی لباس پوشیده‌اند کجا می‌خواهند بروند. ممکن است فکر کنند که به پارک می‌روند در حالیکه از سوپرمارکت سر در بیاورند. این مورد سبب گیج شدن هر چه بیشتر آنها میشود. داشتن تصاویر، برقراری ارتباط با آنها را ساده‌تر می‌سازد. تصاویر افراد آشنا و مهم و جاهایی را که ممکن است بروید در دفترش بچسبانید یا بکشید.
تصویر تمام اعضاء فامیل مثل پدر و مادربزرگ، خاله، عمه، دایی و…. تصویر افراد مهم در زندگی کودک، مراقب کودک، همبازیها، مربی مهد کودک، همسایه‌ها، درمانگران، پزشک مربوطه را روی دفترش اضافه کنید. نشان دادن تصویر قبل از ملاقات اشخاص یا اماکن به کودک کمک می‌کند که آنچه را در شرف وقوع است پیش‌بینی کند و این درک او را از مسائل افزایش می‌دهد.
بازی سمبلیک در زبان و بازی
تطابق اشیاء: مجموعه‌ای از اشیاء آشنا را فراهم سازید. از هر شیء دو تا مثل هم باید موجود باشد (مثل دو تا فنجان). ببینید آیا کودک شما قادر است دو چیز مثل هم را پیدا کند. برای این کار یکی از دو شیء را بردارید و به او بگوئید «مثل این کو؟» اگر قادر به تطبیق بود یک شیء و یک اسباب بازی را تطبیق کنید (یک فنجان واقعی و یکی دیگری اسباب بازی آن).
تطابق اشیاء با تصاویر: تصاویر و اشیاء مربوطه را جمع‌آوری کنید و مثل مورد قبل عمل کنید.
مهمانی: مجموعه چایخوری پلاستیکی برای مهمانی‌های خیالی مفید است اما الزامی نمی‌باشد. تصاویر خوراکی را از کتاب جدا کرده روی بشقابهای پلاستیکی بچسبانید.
با غذاهای واقعی یا خیالی یک مهمانی ترتیب دهید. اجازه دهید تا کودک با غذاهای واقعی یا خیالی از اعضای خانواده پذیرایی کنید. داخل منزل یا بیرون خاله بازی کنید.
عروسک بزرگ: با عروسک‌های بزرگ کارهای خیالی زیر را وانمود کنید: لباس بپوشانید، آنها را بشویید و غذا بدهید. لباسهایشان را بشوئید و پهن کنید. آنها را به پیاده روی ببرید و سوار کالسکه کنید. برایشان با کارتن خالی تختخواب بسازید.
اسباب بازیهای مینیاتوری: مبلمان پلاستیکی را با مبلمان واقعی تطبیق دهید. عکس عروسکها را با خودشان منطبق کنید. عکس مبلمان را از مجلات یا کاتالوگشان جدا کرده در دفتر بچسبانید. با استفاده از جعبه کفش قدیمی یک خانه بسازید.
مبلمان را در اتاقهای مختلف بچینید. عروسکها را بخوابانید و بگوئید «شب‌بخیر» و بعد بیدار کرده و بگوئید «صبح بخیر»، به آنها غذا خیالی بدهید. موهای آنها را شانه کرده و لباسهایشان را عوض کنید. عروسکها را استحمام کنید.
حیوانات باغ وحش و زبان و بازی:
با لگوها (مهره های خانه سازی) حیوانات وحشی بسازید. کوهها، غارها یا رودخانه‌های مصنوعی توسط آجرهای رنگی بسازید. حیوانات را سوار قطار پلاستیکی کنید. آنها را روی قایق بر روی آب بگذارید یا آنها را به حمام برده بشویید به حیوانات غذای خیالی بدهید (غذای مربوطه را بر حیوانات بدهید)
راه رفتن کانگرو، پنگوئن و بالا رفتن میمون، شنا کردن، غرش کردن شیر …… را نشان دهید. حیوانات را به گروههای مربوطه دسته‌بندی کنید. آنها را با عکسهای مربوطه منطبق کنید. عکس آنها را کشیده و رنگ بزنید.
زبان و بازی با حیوانات اهلی:
حیوانات را با تصاویرشان منطبق کنید. حیوانات را در خانواده‌های خود دسته‌بندی کنید. آنها را با عکس مربوطه منطبق کنید. صدای حیوانات را آموزش دهید مثل «میومیو» حیوانات را دور اتاق یا در دست خود پنهان کنید تا کودکتان پنهان کند. دویدن و پریدن حیوانات را به او نشان دهید. آنها را سوار تراکتور یا تریلی بکنید.
اردک یا مرغ: یک جعبه کوچک را بجای لانه استفاده کنید و تخم‌های مصنوعی در آن بگذارید (از لگو یا تخم‌های شکلاتی کوچک استفاده کنید).
اسب: با استفاده از آجرهای پلاستیکی اسطبل، میدان و حصار بسازید. پریدن اسب از روی نرده‌ها و موانع را به کودک نشان بدهید. عروسک کوچکی روی آن بگذارید و به آن سواری دهید. ترانه اسب سفیدم ………. را بخوانید.
خوک: از یک جعبه کبریت خالی آخور خیالی بسازید. با مکعبها یک اسطبل بسازید. آنها را بشوئید و بگذارید تا بخوابند. سپس یک ترانه برای آنها بخوانید.
گاو: با یک گاو پلاستیکی نشان دهید که چگونه یونجه و چمن می‌خورد. وانمود کنید که گاو، گوساله‌اش را گم کرده است، ترانه‌ای راجع به گاو بخوانید.
گوسفند: داستانی راجع به فرار یک گوسفند از لای حصار و ملاقات او با حیوانات دیگر بسازید و ترانه بع‌بع ……… بخوانید گفتگوی حیوانات با یکدیگر را نشان دهید و از واژگان سلام / خداحافظ/ اسمت چیه/ ….. استفاده کنید.
بازی گروهی و زبان و بازی
کمک به همدیگر، تکمیل یک پازل با همکاری همدیگر و ساختن یک برج با مکعبها یا الگوهای بزرگ
زبان و بازی با ساختن گردنبند:
با همکاری هم و با رعایت نوبت دانه های گردبند را پشت سر هم نخ کنید.
پختن کیک: بطور خیالی یک کیک بپزید. یک نفر خمیر را ورز می‌دهد، دیگری آن را در ظرفها قرار می‌دهد و دیگری در فر می‌گذارد و نفر بعدی هم میز را می‌چیند.
استفاده از قیف: یکی قیف و بطری را نگه می‌دارد و دیگری آب، یا هر چیز دیگری را داخل بطری می‌ریزد. یکی از بچه‌ها سبد یا سطل را نگه می‌دارد و بقیه اسباب بازیها و مکعبها را جمع می‌کنند و داخل آن می‌اندازند.
زبان و بازی با رنگ‌آمیزی نقاشی یا چسبانیدن:
کودکان در ساختن الگوها و تصاویر بزرگ می‌توانند به همدیگر کمک کنند. رنگ‌آمیزی یک جعبه بزرگ به کمک همدیگر ساختن مهر با سیب‌زمینی یا اثر انگشت بر روی یک کاغذ بزرگ، چسباندن دستمال کاغذی بر روی یک جعبه بزرگ و رنگ کردن یک تصویر بزرگ
تیله‌بازی: یک لوله دراز بر روی میز با نوار چسب محکم کنید. یکی از بچه‌ها میله‌ها را از داخل لوله رد کند و دیگری آنها را از سوی دیگر لوله گرفته داخل تنگی جمع کنند.
توجه: کودکان به هنگام استفاده از تیله، لوبیا و نخود ……….. باید حتماً تحت نظارت باشند زیرا ممکن است آنها را در دهان، بینی یا گوش خود قرار دهند.
بازی تجسمی و نقش بازی کردن و زبان و بازی:
جعبه‌ها: جعبه‌های بزرگی را تهیه کنید که کودکتان بتواند داخل آن برود یا خارج شود. جعبه‌ها می‌توانند خانه، قایق، قطار، ماشین، موشک و هر چیز دیگری که او می‌خواهد باشند.
میز و صندلی: صندلی‌ها پشت هم چیده شده می‌تواند بعنوان قطار در نظر گرفته شود. از تکه‌های کاغذ بجای بلیط یا پرچم استفاده کنید. کودکان می‌توانند در «بوفه قطار» تنقلات بخورند. بعلاوه با میز و صندلی می‌توانید خانه، غار، کابین کشتی، اتوبوس و …… بسازید. با پتوها و با لشت داخل آنها را مرتب کنید.
مغازه‌ها: بر روی یک جعبه پنجره‌ای باز کنید و علامت باز/ بسته روی آن نصب کنید و بنوبت فروشنده یا مشتری شوید. مغازه‌ای بر سوپرمارکت، بیمارستان، آرایشگاه یا کافه هم می‌تواند باشد.
ترانه‌ها و قصه‌ها: بچه‌ها می‌توانند لباس شخصیتهای داستانی آشنا را بپوشند و داستان آنها را بازی کنند.