صدای ر چگونگی تولید و نحوه اصلاح آن
صدای ر از جمله صداهایی است که بیشتر کودکان آنرا با خطا تلفظ می کنند. صدای ر از جمله صداهایی است که نسیت به صداهای دیگر دیرتر آموخته می شود. کودکان در سنین بالاتری صدای ر را می آموزند و در صورت تلفظ نادرست راههای بسیار متنوعی برای اصلاح نحوه گفتن آن وجود دارد.
اگر شما هم چنین مشکلی دارید همکاران گفتار درمانی یاشام آماده کمک و درمان تلفظ صدای ر شما هستند با ما تماس بگیرید
یکی از صداهای زبان فارسی صدای ر است. ابن صدا، صدایی است که بیشتر کودکان در تلفظ آن مشکل دارند. تلفظ این صدا نسبت به صداهای دیگر دیرتر آموخته می شود. کودکان در سنین بالاتر تلفظ آنرا می آموزند و در صورت تلفظ نادرست راههای بسیار متنوعی برای اصلاح نحوه گفتن آن وجود دارد.
نحوه تولید صدای ر
برای تولید آن، زبان را پشت دندانهای بالا قرار می دهیم. سعی کنیم که هنگام گفتن صدای ر در زبان لرزش وجود داشته باشد.
محل تولید صدای ر
این صدا یک صدای رانشی پیش کامی است. یعنی زبان در پشت دندانهای بالا قرار می گیرد و با سقف دهان برخورد می کند.
انواع تلفظ صدای ر
در زبان فارسی این صدا به سه صورت تلفظ میشود:
ر ساده: این نوع تلفظ صدا در کلماتی مانند “روغن”، “روز” و “رئیس” رایج است. در این نوع تلفظ، زبان در پشت دندانهای بالا قرار می گیرد و با سقف دهان برخورد می کند و لرزش ایجاد می کند.
ر کشیده: این نوع تلفظ صدا در کلماتی مانند “یار”، “دیر” و “شیر” رایج است. در این نوع تلفظ، زبان در پشت دندانهای بالا قرار می گیرد و با سقف دهان برخورد می کند و لرزش ایجاد می کند. اما این لرزش طولانی تر است.
ر زنشی: این نوع تلفظ صدای ر در کلماتی مانند “بر”، “دار” و “سر” رایج است. در این نوع تلفظ، زبان در پشت دندانهای بالا قرار می گیرد و با سقف دهان برخورد می کند و لرزش ایجاد می کند. اما این لرزش همراه با کمی صدای “غ” است.
راههای اصلاح تلفظ این صدا
در صورتی که کودک شما در تلفظ صدای ر مشکل دارد، می توانید از روشهای زیر برای اصلاح آن استفاده کنید:
بازی های آموزشی:
بازی های آموزشی می توانند به کودکان کمک کنند تا نحوه تولید صدای ر را یاد بگیرند. برخی از بازی های آموزشی برای اصلاح تلفظ صدای ر عبارتند از:
در این بازی، کودک باید یک شیء را پیدا کند که در نام آن، این صدا وجود داشته باشد. بازی “ر” در آینه: در این بازی، کودک باید جلوی آینه بایستد و صدا را تولید کند. بازی “ر” در شعر و ترانه: در این بازی، کودک باید شعرها و ترانه هایی را که در آنها صدا وجود دارد، بخواند.
تمرینات فیزیکی: تمرینات فیزیکی می توانند به کودکان کمک کنند تا ماهیچه های زبان خود را تقویت کنند و در نتیجه نحوه تولید این صدا را بهبود بخشند. برخی از تمرینات فیزیکی برای اصلاح تلفظ آن عبارتند از:
حرکت زبان به بالا و پایین: در این حرکت، کودک باید زبان خود را به بالا و پایین حرکت دهد. حرکت زبان به چپ و راست: در این حرکت، کودک باید زبان خود را به چپ و راست حرکت دهد. لرزش زبان: در این حرکت، کودک باید زبان خود را به گونه ای حرکت دهد که لرزش ایجاد شود.
مداخله گفتار درمانی: در صورتی که کودک شما در تلفظ صدای ر مشکل جدی داشته باشد، ممکن است نیاز به مداخله گفتار درمانی داشته باشد. گفتار درمانگر می تواند با استفاده از روشهای تخصصی، به کودک شما کمک کند تا نحوه تولید صدای ر را یاد بگیرد.
نکاتی برای کمک به کودکان در تلفظ صدای ر
در اینجا چند نکته برای کمک به کودکان در تلفظ صدای ر آورده شده است: صبر داشته باشید: یادگیری تلفظ صدای ر ممکن است برای برخی از کودکان زمانبر باشد. تشویق کنید: کودک خود را برای تلاش های خود تشویق کنید. از مقایسه کودک خود با سایر کودکان خودداری کنید: هر کودک با سرعت خود یاد می گیرد. در صورت نیاز به کمک حرفه ای مراجعه کنید: در صورتی که نگران تلفظ صدای ر کودک خود هستید، با گفتار درمانگر مرکز گفتار درمانی یاشام به رایگان مشورت کنید.
آموزش صدای ر:
تولید درست صدای / ر/ و آموزش آن کار سختی است. چون این صدا براساس اینکه پیش چه صداهایی باشد تلفظش فرق می کند. جایگاه صدا نیز براساس اینکه اول کلمه، وسط و آخر آن باشد روی تلفظ آن تاثیر میگذارد.
جایگاه زبان در تولید صدای ر:
برای تولید این صدا باید زبان را پشت دندانهای بالا قرار دهیم. سعی کنیم که هنگام گفتن صدای ر در زبان لرزش وجود داشته باشد. فعالیتهای بسیار متنوعی را برای اصلاح این صدا ارایه نماییم که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
نقش صدای دیگر در تولید صدای ر:
در تولید این صدا وجود واکه ها بسیار مهم است. بنابراین در کلماتی که در موقعیت اول این صدا را دارند. در ابتدا /ای/ قرار داده ای را بکشیم. سعی کنیم کلمه را بگوییم. مانند: ای ای ای ای رضا، اییییییییییی رحیم، ایییییییییییی ران ایییییییییی ریش
مهارتهای حرکتی لازم برای تولید صدای ر:
مهارتهای حرکتی در تولید این صدا نقش بسیار مهمی را دارند. در ادامه تعدادی فعالیت حرکتی پیشنهاد می شود 1 – جارو کردن سقف دهان از جلو به عقب، ۲- جارو کردن سقف دهان از عقب به جلو ۳—لرزاندن لبها و در آوردن صدای مانند بببببببببببب
مهارتهای شنیداری لازم برای تولید صدای ر:
مهارتهای شنیداری در تولید این صدا نقش مهمی را دارند به تعدادی از آنها در زیر اشاره می کنیم. ۱- روزی نیم ساعت هروقت به این صدا رسیدید برجسته و با کشش بگویید. ۲- به فرد و مخصوصا کودک بگویید هر وقت صدای /ر/ شنیدی بگو یا دستت را ببر بالا ۳- از بازیهای خنده دار استفاده کنید.
چگونه صدای ر را درست تلفظ کنیم؟
اولین کار این است که به فرد کمک کنید که صدا را به تنهایی بگوید. یعنی فرد باید صدا را به تنهایی بگوید نه در کلمه یا جمله. به او بگویید “اینو بگو” و بعد صدا را بگویید و ببینید که او صدا را درست گفت یا نه. اگر صدا را به صورت تنها گفت و چندین بار آنرا درست گفت هر وقت خواستید که صدا را بگوید در بیشتر موارد توانست بگوید. آنگاه می توانید به مرحله بعدی حرکت کنید . ولی اگر اینکار را نتوانست، باید تا توانا شدن و مهارت یافتن در این مرحله بمانید.
چطوری کمک کنیم تا این صدا را بگوید؟
اگر کودک به جای (ر) صدای (ل) را بیان می کند. برای او توضیح می دهیم که برای بیان صدای (ر) نوک زبان بصورت کامل به سقف ذهان نمی چسبد. نشان می دهیم که ارتفاع زبان پایین تر می باشد. از فرد می خواهیم تا سقف دهانش را جارو کند و صدای (ل) را بیان کند.
می توانیم از صدای (ز) استفاده کنیم و سپس به این صدا برسیم. ابتدا باید فرد صدای (ز) را بیان نماید و با عقب بردن زبان و باز کردن همزمان دهان سعی می کنیم این صدا را آموزش دهیم.
از کودک بخواهید که این کار را تکرار کرده و همزمان سعی کند این صدا را بگوید. بخواهید جلوی آینه اینکار را انجام بدهد. صدا را واضح و آهسته برای کودکتان تلفظ کنید تا تلفظ صحیح را ببیند و بشنود. صدای را بطور متوالی بکشید. روزی نیم ساعت صدا را بطور ممتد و متوالی هنگام صحبت معمولی خویش و رسیدن به صدا بگویید.
توصیه یاشام برای اصلاح صدای ر
اگر همچنان مشکل وجود داشت از گفتاردرمانگر مرکز گفتار درمانی یاشام کمک بخواهید.